Trí khôn bắt nguồn từ đâu? Phần II

Ong là ví dụ của một loại hành vi thích ứng thông minh hơn. Các nhà khoa học huấn luyện những chú ong của họ rằng di chuyển những quả bóng màu mè vào lỗ sẽ được thưởng một viên đường. Không chỉ việc này được chúng thành thạo khá nhanh, tức không phải hành động tự nhiên của chúng một chút nào, mà chúng còn ngày càng làm việc đó hiệu quả hơn trước. Khi nhiều quả bóng được đặt ra, chúng chọn những quả gần nhất với lỗ dù chúng được để màu khác với quả mà chúng đã được luyện tập cùng. Để giải quyết những vấn đề khó nhằn hơn, chúng ta cần thêm sự linh hoạt: Một “bộ công cụ chi tiết hơn”.

Dựng nên từ những công cụ cơ bản, sinh vật phức tạp hơn sẽ có lượng vấn đề chúng có thể giải quyết lớn hơn nhiều. Chúng có thể ghi nhớ đủ loại liên kết cũng như các mánh khóe cơ giới. Chúng ta sẽ gọi nó là “Thư viện Kiến thức”. Lấy gấu mèo làm ví dụ đi. Thức ăn ưa thích của chúng chính là thức ăn của con người. Cách chúng đặt tay được vào những thức ăn này đều được dựa vào sự chọn lọc có lý thuyết cũng như kỹ năng thực dụng, khiến chúng trở thành những tên trộm lành nghề một cách hết sức tự nhiên với khả năng mở cửa sổ hay cậy khóa. Trong một nghiên cứu, loài gấu mèo này được cho những chiếc hộp được khóa lại bằng những loại khóa khác nhau, như đẩy, nhấc, ấn, vặn. Và chúng chỉ mất dưới 10 lần để mở tất cả các loại khóa đó. Kể cả khi nhiều loại khóa khác nhau được kết hợp lại và phải mở theo đúng thứ tự và đúng lượng lực nhất định để tăng độ khó. Một năm sau đó. những con gấu mèo vẫn nhớ cách để mở những chiếc hộp này, và vẫn nhanh như lần đầu chúng giải.

Vượt qua “Thư viện của sự kết hợp và kỹ năng”, “công cụ” sáng tạo mới chính là công cụ ấn tượng nhất. Sáng tạo nghĩa là tạo ra cái mới và có giá trị từ những điều tưởng chừng không liên quan. Đặt trong ngữ cảnh về sự sáng tạo, điều này nghĩa là tạo ra những kết nối mới và bất thường, đặt thông tin nhận được vào ký ức và kỹ năng để đưa ra một cách giải quyết độc đáo về một vấn đề. Trong một nghiên cứu khác về loài gấu mèo, các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng các con vật có thể thả đá vào trong một ống nước để nâng mực nước lên đủ cao và từ đó lấy được chiếc kẹo dẻo nằm ở trên mặt nước. Một con gấu mèo nghĩ ra cách hay hơn nhiều: nó đẩy đổ luôn cái ống nước đó. Một khía cạnh khác của sự sáng tạo chính là việc đưa thêm nguồn lực vào việc làm: “Dụng cụ vật lý”. Như loài linh trưởng dùng que gỗ để câu mối mọt từ cây, hay những con bạch tuộc dùng vỏ dừa như vỏ bọc linh hoạt để trốn khỏi kẻ địch.

Leave a reply:

Your email address will not be published.

Site Footer

Sliding Sidebar

Facebook