1. Giải thích chi tiết về OOP trong Java

Lập trình hướng đối tượng (Object-Oriented Programming – OOP) là một phương pháp tư duy và tổ chức chương trình xung quanh các “đối tượng”, thay vì xoay quanh các hàm hay quy trình như lập trình cấu trúc. Trong Java – một ngôn ngữ hoàn toàn hướng đối tượng (trừ kiểu nguyên thủy), OOP được xây dựng dựa trên 4 nguyên lý cốt lõi:

• Encapsulation (Đóng gói): Giấu đi chi tiết thực thi và chỉ cho phép tương tác thông qua các phương thức công khai. Điều này giúp bảo vệ dữ liệu và giảm sự phụ thuộc giữa các thành phần trong hệ thống.
• Inheritance (Kế thừa): Cho phép một lớp con tái sử dụng hoặc mở rộng thuộc tính và hành vi của lớp cha. Java hỗ trợ kế thừa đơn, và cho phép xây dựng cây phân cấp logic rõ ràng.
• Polymorphism (Đa hình): Cho phép các đối tượng cùng kế thừa từ một lớp cha xử lý hành vi theo cách riêng của mình. Nhờ đó, chương trình có thể xử lý linh hoạt nhiều tình huống khác nhau thông qua cùng một giao diện.
• Abstraction (Trừu tượng): Cho phép ẩn đi các chi tiết không quan trọng, chỉ giữ lại những thông tin cần thiết nhất để mô tả một đối tượng.

Java hỗ trợ rất tốt OOP nhờ vào các khái niệm như class, object, interface, abstract class, và từ khóa như extends, implements, super, this. Việc học OOP trong Java không chỉ là học cú pháp, mà là học cách mô hình hóa thế giới thực một cách logic và hiệu quả.

2. Phản ánh cá nhân khi học OOP

Khi mới bắt đầu tiếp xúc với OOP, tôi cảm thấy mọi thứ khá trừu tượng. Tôi từng đặt câu hỏi: “Tại sao phải tạo nhiều class như vậy?”, “Không phải làm việc trực tiếp với dữ liệu nhanh hơn sao?” Tôi quen với việc viết code tuyến tính, theo kiểu procedural – dễ hiểu và dễ kiểm soát.

Nhưng khi chuyển sang những project lớn hơn, tôi nhận ra mình bắt đầu bị rối: quá nhiều biến toàn cục, code khó tái sử dụng, lỗi khó tìm và sửa. Chính lúc đó, OOP trở thành “phao cứu sinh” giúp tôi sắp xếp lại tư duy.

Tôi không còn nghĩ về “biến” hay “hàm” nữa – tôi bắt đầu nghĩ về “thực thể”, “vai trò”, “mối quan hệ”, và “trách nhiệm”. Từ việc viết một đoạn mã, tôi chuyển sang thiết kế một hệ thống. Cảm giác đó rất mới mẻ và cũng rất “người lớn” – như thể tôi đang xây một mô hình thu nhỏ của thế giới thực trong máy tính.

3. Tư duy phản biện và tự đặt câu hỏi

Tuy nhiên, càng học sâu, tôi càng thấy OOP không phải lúc nào cũng là “chân lý”. Tôi bắt đầu đặt câu hỏi:

• Liệu có phải lúc nào cũng nên dùng kế thừa?
  Tôi phát hiện ra rằng việc lạm dụng kế thừa khiến hệ thống cứng nhắc. Khi một thay đổi nhỏ ở lớp cha ảnh hưởng đến tất cả lớp con, việc bảo trì trở nên cực kỳ khó khăn. Tôi học cách ưu tiên composition (thành phần) thay vì kế thừa – một tư duy mà Java hỗ trợ rất tốt thông qua interface và dependency injection.
• OOP có phù hợp với mọi loại dự án không?
  Tôi thấy có những project nhỏ, sử dụng OOP khiến mọi thứ trở nên rườm rà. Trong một số trường hợp, viết script đơn giản lại hiệu quả hơn. Điều này khiến tôi hiểu rằng: OOP là một công cụ mạnh, nhưng không phải là duy nhất. Quan trọng là biết khi nào nên dùng.
• Đa hình có thực sự làm chương trình dễ đọc hơn?
  Khi lạm dụng override và overload, code có thể trở nên khó hiểu với người mới đọc. Tôi học cách cân bằng giữa linh hoạt và rõ ràng – bởi vì một chương trình dễ hiểu còn quan trọng hơn cả việc “viết hay”.

4. Liên hệ thực tế và ứng dụng kiến thức

Một bước ngoặt lớn trong việc hiểu OOP là khi tôi bắt tay làm dự án thật, đặc biệt là backend với Spring Boot. Tôi sử dụng OOP để xây dựng hệ thống phân quyền: một User có thể là Admin, Customer, hoặc Moderator. Mỗi vai trò có quyền khác nhau, và tôi dùng interface để định nghĩa hành vi, sau đó để các class triển khai theo nhu cầu.

Tôi thấy rõ sự linh hoạt mà OOP mang lại khi yêu cầu dự án thay đổi – như khi khách hàng muốn bổ sung một vai trò “Editor”, tôi chỉ cần tạo một class mới implement từ interface RoleBehavior là xong. Không cần chỉnh sửa code cũ, không ảnh hưởng gì đến hệ thống đang hoạt động. Đó chính là lúc tôi thấy OOP thực sự “đáng giá”.

OOP cũng giúp tôi tự tin hơn khi đọc code của người khác hoặc làm việc nhóm. Khi code được viết theo hướng đối tượng chuẩn mực, việc hiểu logic tổng thể rất dễ dàng. Tôi có thể “đi xuyên” từ lớp này sang lớp khác, nắm được luồng xử lý và dễ dàng debug hơn.

Tổng kết

Lập trình hướng đối tượng trong Java không chỉ là một kỹ thuật lập trình – đó là một cách tư duy, một triết lý tổ chức phần mềm. Nó dạy tôi cách xây dựng một hệ thống sống động, có cấu trúc, có logic – và cũng dạy tôi cách tư duy sâu sắc, phản biện, và thích nghi linh hoạt trong công việc thực tế.