Lịch sử của phần mềm bắt đầu từ thế kỷ 19, mặc dù tại giai đoạn đó sự phát triển của công nghệ chưa đủ để có thể xây dựng được các hệ thống máy tính với nhiều sức mạnh như ngày nay. Nhiều người coi Ada Lovelace là người đã tạo ra phần mềm đầu tiên, mặc dù Ada chỉ mới dừng lại ở mức là mô tả các thuật toán của mình ở trên lí thuyết, mà chưa biến chúng thành các phần mềm có thể thực thi được trên thực tế.

Một trong những người đóng góp những ý tưởng đầu tiên về phần mềm là Alan Turing, bắt đầu từ năm 1935. Kể từ đó, các hệ thống máy tính và phần mềm liên tục tiến hóa để trở nên mạnh mẽ hơn và hữu dụng hơn.

Khó để có thể phân biệt rạch ròi các giai đoạn tiến hóa của phần mềm, tuy nhiên chúng ta có thể hình dung như sau:

• Trước những năm 50s và 60s của thế kỷ trước là giai đoạn sơ khai của phần mềm. Chúng chỉ được phát triển và sử dụng bởi những nhà khoa học, với những mục đích và khả năng hạn chế.
• Từ cuối những năm 60s cho đến trước những năm 80s của thế kỷ trước là giai đoạn phát triển mạnh mẽ của máy tính và phần mềm. Đây cũng là giai đoạn ra đời của những doanh nghiệp có ảnh hưởng lớn về sau như Apple, Microsoft, và trước đó là IBM.
• Từ những năm 80s của thế kỷ trước cho đến ngày nay được coi là thời kỳ bùng nổ của máy tính và phần mềm. Chúng dần dần len lỏi vào tất cả mọi lĩnh vực, ngõ ngách, mọi hoạt động của loài người và trở thành một nền tảng quan trọng không thể thay thế như bây giờ.

Phần mềm ngày xưa

Trước đây, phần mềm chỉ được sử dụng để giải quyết một số ít các nhu cầu rất khắt khe trong khoa học, chẳng hạn như điều khiển tàu Apollo lên mặt trăng. Cũng chỉ có một số ít các ngôn ngữ lập trình trong giai đoạn này, chủ yếu được phát triển và sử dụng bởi các nhà khoa học.

Quá trình làm ra phần mềm cũng mất rất nhiều công sức, đóng gói và phân phối khó khăn. 

Sau đó, phần mềm ngày càng trở nên thông dụng hơn, được ứng dụng rộng rãi hơn, và việc phát triển phần mềm cũng trở nên thuận lợi hơn.

Các hình thức đóng gói phần mềm khác nhau được phát minh ra, các kênh phân phối trở nên dễ dàng hơn, linh hoạt hơn, giúp cho phần mềm được nhanh chóng phát triển và đi đến tay người dùng.

Phần mềm ngày nay

Ngày nay, nhu cầu sử dụng phần mềm xuất hiện hầu như ở mọi ngõ ngách của cuộc sống, cùng với đó công nghệ sản xuất phần mềm cũng tiến hóa theo để đáp ứng được nhu cầu mới. Thời gian sản xuất phần mềm được rút ngắn xuống đáng kể, thậm chí trong một ngày hoặc vài giờ là có thể có được một phần mềm để sử dụng. Việc phân phối phần mềm cũng trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết, nhờ các hệ thống mạng và các cửa hàng phần mềm trực tuyến.

Các loại phần mềm cũng hết sức phong phú, từ các hệ điều hành cho đến các ứng dụng web, từ các ứng dụng di động cho đến các trò chơi, từ các hệ quản trị dữ liệu cho đến các hệ thống trí tuệ nhân tạo,…v.v.

Có thể nói rằng xã hội hiện đại ngày nay không thể hoạt động mà thiếu phần mềm. Nếu không có phần mềm, nhiều ngân hàng sẽ ngừng hoạt động, nhiều bệnh viện sẽ ngừng hoạt động, nhiều trường học sẽ ngừng hoạt động, giao thông sẽ đình trệ, các công trình sẽ dở dang, cuộc sống của loài người sẽ đảo lộn.

Phần mềm trong tương lai

Sự tiến hóa của phần mềm vẫn chưa dừng lại, mà thậm chí còn tăng tốc nhanh hơn. Trong tương lai gần thôi, nhân loại sẽ được hưởng lợi rất lớn từ những tiến bộ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và các hệ thống thông minh khác. 

Tiến bộ của phần mềm, kết hợp với tiến bộ ở những lĩnh vực như công nghệ lượng tử và công nghệ sinh học hứa hẹn sẽ mang lại những thành quả đột phá cho loài người. Những tưởng tượng trước đây chỉ có trong phim khoa học viễn tưởng sẽ rất có thể trở thành sự thật. Đừng ngạc nhiên nếu một ngày bạn có thể du hành từ Việt Nam sang Châu Âu chỉ trong vài phút, hoặc chúng ta có thể giao tiếp với nhau bằng suy nghĩ.

Tổng kết

Như vậy, trong phần này chúng ta đã cùng nhau lướt nhanh qua quá trình tiến hóa của phần mềm. Bắt đầu từ những ngày sơ khai với một số ít ứng dụng của phần mềm, cho đến giai đoạn bùng nổ và trở thành nền tảng của các hoạt động của loài người. Phần mềm, cùng với nhiều tiến bộ ở các lĩnh vực khác hứa hẹn sẽ mang lại cho loài người những thành quả đột phá trong tương lai gần.